Apologia pro Anglico suo

In which the author ratiocinates in Greek wherefore he writes not in Greek in a blog on Greek linguistics that would only make sense to someone who already speaks Greek
Ή κατά το κακεντρεχέστερο (για να κάνω μνεία και του Χατζιδάκι), «Διατί ήμην ελληνιστής αλλά δεν γράφω εις την ελληνικήν».

I reserve the right to codeswitch in posts and blogs, though I undertake not to do so gratuitously, and I'll save the codeswitches to Klingon for the personal blog.

Είναι κάτι που διερωτήθηκα όταν είδα το Νίκο το Σαραντάκο να μου 'γκινιάζει τα σχόλια εδώ στα εγγλέζικα, και ξανά όταν εγγλέζικα σχολίασε και ο Δύτης των Νιπτήρων. (Για το Γιώργο Μπαλόγλου δεν μου 'κανε και τόση εντύπωση, τον έχω συναντήσεις εις Αμέρικας περισσότερες φορές απ' όσες εν Ελλάδι.) Και κάτι που ξαναδιερωτήθηκα, όταν απόρησα πόσα από τα λογορροιακά μου χαμπαριάζουν οι φίλοι που έμαθαν τα ελληνικά ως δεύτερη (ή μάλλον ειπείν πέμπτη) γλώσσα—ο Φίλιπ, ο Σήφης—ή και μόνο ακουστά ως γλωσσοδίφες—ο Τζων—ή οι περαστικοί από το Google που έψαχναν Ρουμή ή την τιμή του ψωμιού στην Αθήνα το '30, και που βλαστημούν τη μοίρα τους γιατί η Μικρή Γραμματική της Πρώιμης Νεοελληνικής τους παραείναι μικρή (και πρώιμη).

Πρώτα απ' όλα λοιπόν, κακά τα ψέματα, πιο άνετα μου 'ρχεται να γράφω εγγλέζικα. Τέσσερα χρόνια έκανα μικρός στην Ελλάδα, και όλη μου η υπόλοιπη παιδεία και εντρύφηση είναι αγγλόφωνη. Ιδίως τώρα που δεν διαβάζω και τόσα στα ελληνικά (τώρα που δε διαβάζω δηλαδή), το ύφος μου στα ελληνικά παίρνει σίγουρα την κατηφόρα.

Δεύτερο, ε μην εκθειάζω και όλα μου τα κόμπλεξ εδώ, ας αφήσω και κάτι για τα Οπουτζουλούκια, αλλά έχω και 'γω ως μη-μητροπολιτικός έλληνας ένα κάποιο άχτι. Εγγλέζικα παναπεί, λοιπόν, κι οποιανού του αρέσει. Για αυτό εξάλλου και κόμπλαρα όταν απάντησε εγγλέζικα ο 40κος, γιατί εκείνου τι άχτι να έχω;

Το άχτι μάλιστα το επιδεικνύει και ο μικτός τουρκικός/φωνητικοαλφαβητικός τίτλος opɯcɯlɯklɑr. Ή το όταν έδωσα ομιλία σε διαλεκτολογικό συνέδριο, σε ταχύτατα και ιδιωματικά αυστραλέζικα—να σημειώσω πως η μόνη ανακοίνωση στα ελληνικά ήταν από ιταλίδα, γιατί στον παν/μειακό τομέα επαγγελματική κατοχύρωση σου κάνει τέλος πάντων η χρήση της αγγλικής· και όταν ρώτησα έναν από τους καλύτερους παριστάμενους τι εντύπωση είχε από τα λεγόμενά μου, με κοίταξε αργά και μου είπε «ε είσαι και native speaker...»

Υπάρχει και κάπως σοβαρότερος λόγος, που δένει με τους τυχαίους γκουγκλώντες από την Αίγυπτο και τη Γουατεμάλα. Ο λόγος δένει και με τον απώτερο σκοπό του ιστολογίου, άμα τον καταλάβω με το καλό κι εγώ ο ίδιος· διότι δεν θα με γέμιζε το κύριο μέλημά του να είναι κουτσομπολιά περί φαγωμάρας Δέφνερ–Περνό ή Μπελέλι–Χέσελιγκ. Αλλά όχι, σοβαρότερο είναι πως, όσο να 'ναι, υπάρχει ένα κενό στον ιστό για την νεοελληνική ιδίως ιστορική γλωσσολογία και διαλεκτολογία, που θα 'θελα να μειώσω.

Στην ιστολογοσύνη (ή κατά κόσμον ιστολογόσφαιρα) για την νεοελληνική γλώσσα, το Ηλληνιστεύκοντος μάλλον περιθωριακό φαντάζει (η θα φάνταζε, αν είχε ήδη σαφή σκοπό). Τα περισσότερα ιστολόγια ασχολούνται ή με θέματα γλωσσικής ρύθμισης και διαμάχης, ή σε δαυλοπλήκτων αναιρέσεις, ή σε ετυμολογία. Τα της ρύθμισης δεν με ενδιαφέρουν τόσο όσο όταν ήμουν μικρότερος, ιδίως όταν έχω χάσει επισόδια (από πότε δηλαδή αβγό;) Για τους δαυλόπληκτους συνέβαλα και γω τον οβολό μου στην αναίρεση του Λερναίου Κειμένου· αλλά τα σχόλια περί 40κου σε λημέρι των σταλινιστών γλωσσονειρώκτηδων μου δείχνουν πως όποιος το 'χει χάψει το χάπι, δεν το ξερνάει, που να τον βαράς με και τους δύο τόμους του λεξικού του Ποκόρνυ. Και καλή η ετυμολογία, αλλά νομίζω πως την καλύπτει καλύτερα και πιο ψυχαγωγικά ο 40κος από ό,τι θα τα κατάφερνα εγώ. Εγώ μάλλον μεταξύ φωνολογίας και σύνταξης θα αιωρούμαι.

Το κενό δεν είναι παντελές, ευτυχώς, και υπάρχουν πρωτοβουλίες σαν την Ανέμη ή την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα ή την Πρώιμη Νεοελληνική που διοχετεύουν υλικό και ενημερώσεις. (Και βέβαια οι παλιότερες ιστολογίες και βικιπαιδολογίες του Ντόκτωρ Μώσε.) Πάντως παρότι σαφώς και συνεχίζεται η δραστηριότητα στα πεδία αυτά, η πολλή δουλειά που έχει γίνει είναι προπολεμική, εκτός ιστού (non in rete sunt, non leguntur), και μάλλον ντεμοντέ (όπως ντεμοντέ είναι και η ινδοευρωπαϊκή ιστορική γλωσσολογία γενικά). Με το να παρουσιάζω κείμενα και αξιοπερίεργα—και κουτσομπολιά, ξαναφέρνω ελπίζω και εγώ στην επιφάνεια κάποια πράγματα που αδίκως παραμερίστηκαν από το χρόνο. Και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να έρχονται πράγματα στην επιφάνεια στον ιστό είναι ο αγγλόφωνος.

Έτσι ίσως εξιλεώνομαι κάπως που εγκατέλειψα τα γλωσσολογικά. Κι αυτό είναι μια μεγάλη και τεθλιμμένη ιστορία που μάλλον στα Οπουτζουλούκια πρέπει να καταχωρηθεί· αλλά μάζεψα στην πορεία της διατριβής μου (και του βιβλίου μου με το Γιώργο) αρκετό υλικό, που κάθεται παραχωνιασμένο κάτω από τη σκάλα ή στο γκαράζ. Καλό κάνω στο κάρμα μου να τα επισκέφτομαι πού και πού και να ανταποδίδω και κάτι στο σύμπαν. Δεν έχω πειστεί πως το υλικό το εκμεταλλεύτηκα όσο έπρεπε, ίσως δώσω έναυσμα αλλού. (Και πού και πού και στον εαυτό μου.)

Σε κάποιους που μάλλον δεν θα 'ναι γλωσσολόγοι, γιατί οι γλωσσολόγοι έχουν τα συγγράμματά τους και τα συνέδριά τους και τα περιοδικά τους και το καθιερωμένο peer review, οπότε έχουν τον τρόπο τους ήδη να ανταλλάσουν πληροφορίες. Αλλά έτσι όπως έχει εξελιχθεί ο κόσμος, με το Τείχος Της Ηλεκτρονικής Συνδρομής να αποκλείει τα περισσότερα επιστημονικά περιοδικά από ελεύθερη πρόσβαση, ένα ιστολόγιο γίνεται πιο αποτελεσματικό στο να διοχετεύει πληροφορίες στο google (καταπώς έχω ήδη προσέξει). Σαφώς όχι πιο επιστημονικός: είναι κομμάτι θλιβερό, την περίτεχνη επιχειρηματολογία ενός καλού γλωσσολογικού άρθρου να την εκτοπίζει λόγω blogspot, ξέρω γω, κάποιο επιφανειακό σχόλιο τύπου «μπας και το μετά χαράς ήταν καθαρεύουσα της εποχής;» Αυτό όμως σημαίνει απλά πως χρειάζονται περισσότερα ιστολόγια, που έχουν κι αυτά το ρόλο τους—και περισσότερα άρθρα Ανοικτής Πρόσβασης. Δεν αναιρεί την επιστημοσύνη το ιστολόγιο κατ' ανάγκην· μπορεί να την συμπληρώσει. (Ευτυχώς ο Νότης καταλαβαίνει τι εστί ιστός, οπότε δεν εκτοπίζεται διόλου: Toufexis, Notis. 2008. Diglossia and register variation in Medieval Greek. Byzantine and Modern Greek Studies 32: 203-217.)

Και τέλος, το να γράφω στα αγγλικά για τα ελληνικά όλο και κάποιες καινούργιες επαφές και ανταλλαγές θα προκαλέσει. Κάποια στιγμή, κάποιος πέρσης ή ισραηλινός θα συνισφέρει κάτι σχετικό σε μια συζήτηση, που αν γινόταν μόνο στα ελληνικά δεν θα την εντόπιζε. Για να μην ξεχνάμε κι ότι αν μπω περισσότερο, όπως σκοπεύω, στα χωράφια των παλιότερων σταδίων της ελληνικής, θα θέλω να τραβήξω στην κουβέντα και ειδικούς που τους είναι πιο οικεία η αρχαία παρά η νέα ελληνική. (Αυτό ιδίως αν ασχοληθώ με τη λόγια βυζαντινή, που την έχουν φτύσει οι πάντες ως τεχνητή γλώσσα. Κάτι που δεν ξενίζει όσο ίσως θα έπρεπε έναν παλιό θιασιώτη της Εσπεράντο, της Λόζμπαν και της Κλίγκον...)